Istota stresu człowieka
Pewnie większość osób uważa, że poziom ich stresu zależy wyłącznie od czynników zewnętrznych. To wygodna nieprawda, która zwalnia daną osobę z odpowiedzialności za skutki stresu, którego doświadczają, czyli pogorszenie zdrowia, agresję, rozwody, niepowodzenia, konflikty, osamotnienie, itd.
Prawdą jest, że poziom i uciążliwość stresu zależy od naszej BIOLOGICZNEJ, wewnętrznej reakcji na zewnętrzne i czynniki stresogenne. To dzięki ewolucji człowiek wydziela hormon stresu – kortyzol, który uruchamia wewnętrzne mechanizmy obronne, które walczą z naszym stresem.
Stres może także powstać w nas, bez związku lub w jakimś mniej zauważalnym związku z czynnikami zewnętrznymi. Tego wątku nie będę dalej rozwijał w tym poście.
Zrozumienie, że istota naszego nadmiernego stresu tkwi w nas samych to przełom w uzyskaniu kontroli nad swoim życiem.
Pokusiłem się o rozpisanie mechanizmu powstawania i kontroli stresu oraz sposobów jego redukcji na poniższym schemacie.
Walka ze stresem - wnioski ze schematu:
1. Schemat pokazuje, że źródłem paraliżującego stresu jesteśmy my sami, bo nie potrafimy właściwie odpowiedzieć na sytuacje stresogenne.
2. Świat zewnętrzny dostarcza nam jedynie czynniki i sytuacje stresogenne i od nas zależy, jak na nie zareagujemy.
3. Nasz stres możemy znacząco i świadomie zredukować w następujący sposób:
Kierowanie się pozytywnymi wartościami typu miłość, prawda, uczciwość, przyjaźń, itd. Nie pomoże to w walce z bandytą, ale w normalnych relacjach międzyludzkich, tak.
Posiadanie misji życiowej dla siebie, która zakłada jakiś cel rozwojowy, do którego dążysz z radością.
Posiadanie misji życiowej w stosunku do innych, która zakłada jakąś pomoc innym, rodzinie, dzieciom, krajowi, wspólnocie, itd. Dobro wraca a czynienie dobra jest satysfakcjonujące.
Akceptacja, że naszym życiem często rządzi przypadek, który przenosi nas ze świata porządku w chaos lub odwrotnie. Przypadkiem jest miejsce i czas urodzenia, zdarzenia na świecie, typu wojna, wypadek, choroba, śmierć bliskich, itd. Nie można uniknąć przypadków, mimo największych starań. Nawet szczęśliwy bogacz może nagle stać się biedny czy śmiertelnie chory.
Akceptacja siły wyższej, Boga, który „czuwa” i nadaje sens życiu, tylko jeśli w niego wierzysz
Dbanie o zdobywanie wiedzy i doświadczeń, które pozwalają Ci patrzeć na zewnętrzne zdarzenia w sposób świadomy.
Dbanie o własną samoświadomość, dzięki której widzisz swoje silne i słabe strony oraz to, jak jesteś naprawdę postrzegany przez innych, co ułatwia relację z otoczeniem.
Życie zdrowo, być aktywnym fizycznie, odpoczywać, wysypiać się czy stosować np. medytację.
Budowanie otoczenie, które dodaje Ci energii: rodzinę, miejsce pracy i zamieszkania, mieć przyjaciół, itd.
4. Nasza reakcja na czynniki stresogenne może być mobilizująca, czyli zachęcająca do działania, które Ci służy. Przykładem tej reakcji jest trema przed występem, mobilizacja sportowca przed biegiem, itd. Może to być też podjęcie walki o stan, który wyeliminuje/zredukuje nasz wewnętrzny stres.
5. Walka może się skończyć:
eskalacją konfliktu, czyli zwiększeniem poziomu stresu bez „światełka w tunelu”
deeskalacją konfliktu, która oznacza kompromis, ugodę, pojednanie, pogodzenie się z sytuacją
ucieczką po walce, która porażką lub zwycięstwem (np. po wielu latach i nabraniu dystansu, moralnym, itd.)
6. Nasza reakcja na czynniki stresogenne może być paraliżująca, którą można opisać, jako:
Strategię ucieczkę, czyli unikanie, brak kontaktu z czynnikiem stresogennym, ale też zmianę otoczenia/nowe rozdanie. Strategia ucieczki bywa łatwym sposobem na eliminację obecności czynnika stresogennego, ale czasami niełatwo jest uciec od złego partnera, pracodawcy monopolisty w małym mieście, rodziny, lokalnej mafii, itd. Gdy trudno uciec, stres wraca i wtedy trzeba rozważyć podejście mobilizacyjne.
„Udawanie trupa”, czyli bierność, ignorowanie obecności czynnika stresogennego i pogodzenie się z sytuacją. Bycie trupem sprawdza w kontakcie z niedźwiedziami, ale w życiu bywa synonimem „zamiatania pod dywan” i „chowaniem głowy w piasek”. Szambo i tak kiedyś wybije i trzeba będzie stawić czoło przeciwnościom.
7. Powyższy schemat można przypisać do każdej sytuacji stresogennej, która może Ciebie spotkać. Twoja reakcja może być impulsywna lub przemyślana. Możesz systematycznie pracować nad czynnikami, które redukują Twój poziom stresu, albo czekać, reagować ad hoc, uczyć się na błędach, co może być kosztowne.
8. Z czym w powyższych punktów, moim zdaniem mamy największe problemy:
Nienazywanie wyznawanych wartości lub praktyczne niekierowanie się wartościami, oszukując samych siebie, wygodna hipokryzja i konformizm
Brak misji życiowej dla siebie i swojej dla otoczenia – brak sensu życia
Brak filozoficznej akceptacji roli przypadku w życiu człowieka – nieuchronne ciosy od życia niszczą nas bezpowrotnie do jego końca
Niska samoświadomość – myślimy o sobie lepiej niż jest w rzeczywistości
Ucieczka, która jest pozornym rozwiązaniem problemu
Ucieczka, która jest wynikiem niskiej wiary w siebie
Nieumiejętność kompromisu, czyli wyjścia ze morderczej spirali eskalacji walki
A może potrzebujesz pomocy, aby ruszyć z miejsca z Twoim stresem?